Panagkallautang Iti Sirok Ti Init: Dumanonka

by Amado Yoro

Dumanonka, kabsat, wen, sumrekka
Sapay ta masarakam ti
Pussuak iti karayan a rangtayan
Ti binerras ti masangal
Ti obra-maestra
Bileg ti pluma kenka
A mangtiliw ipus ti ayat
Ti pannakaduktal ti nagtawataw
A mutia ti amianan
Saanak a nanglipat –[kas panangipapanmo]
Ti ramutko intukit ti dakilang ugat
Ti Tapao – ti Sta Romana ti arapaap
No ti kappiam ket wen
Kappiak met ta agpadata
Laeng a nakaawit iti sangasakruy
A balikas ti kasaba – ti kasabak met
A magna iti lansangan
Uray iti nagsasapalan ken ummong
Dagiti naruay a Tomas, Nicomedes
Ken Pedro [a manangitallikud]
Ti duadua uray da umsi
Sagpaminsan a sumilud iti baet
No adda patiem a sarusar wenno
Agamang isu ti pempenko ti tagipagay
[awan ti ibona] ngem ayatda a namsek
iti sileng ken sudi ti nakayanakak
a mangpaspasantak iti sinilong iti Ilocos
a bin-i ti panagagawa a makiani
no ibilangmo a ti panagmula
ken panangyuna ti maysa a banag
ken mangitugkel ti bin-i iti kinelleng
nadam-eg a daga, isu: teddek – isu munmon
isu pondador – ti mangyusat
iti desdes dagiti ganggannaet
ken immay makipagindeg
nagaon kenka dagita, ngem, ti kunak
bay-am a ti panawen
ti saksita a saan a sika wenno siak
ti ukom, wenno ti nakaabungot a babai
ti aramid a daliasaten
isuda ti panangikasaba ti sao
ti samtoy – ni Ilokano ti
kayumanggi a gurong
ammom: dapandapan latta ni Juan XIII
nabatad ti kattukong; labig nga annangana
agtartarikitik ti tudo ti agsapa, uray iti
agmatuon, dagiti agligsay
nga agapura ti panagmula
umayka, pagayam
ipakaunak: pumpunnuam ti kinamintalon
ta agraraep latta padak a mannalon
iti kinelleng
aggipinto latta ti tukit
ti amin a panawen
agtubonto ti warsi ti binukel
dayta saluyot sab-ok ti nalabaga a daga
dapaganta pay ti dulang
daytoy ti libadura ti panagdenna [manen]
kalpasan ti adu a kalgaw
daytoy ti sangasudo a basi ti ayat
iti sagumbi ti panangrabii
ammok, ammom, sidap ti pluma
a mayasideg iti adu a kayaw ti nakaparsuaan
riniwriwto a balikas ti ipussuak
ti barukong tapno
mayurit ti sudi ken ladawan ti paraiso
dagiti nagtawataw ken nagtagisaing
ditoy met la a karayan ti
nagdiram-osan da Laconsay, Reyes, Padua
Bragado, Bulong
La Julian, Raras, Agcaoili, Basuel,
Lazaro, Cortes, Raquel, Tabin,
Tugade iti man Nakem, ti Gumil
Ta inawitda met ti nagan ti kappia
Para kadagiti agmulmula ti saluyot
Iti kainaran ti Ewa, Waipahu,
Bassit usit ti umokko
Dayta pilaw iti paraangan
Siboganna ti sampaga ti orkidia
Euphorbia ken masetas a tinagtagibi
Dagiti naallumamay a ramay ni kasimpungalan
Muyong met a bassit
Adda pul-oy-pal-id ti puyupoy
Nagsulian a yepyepenna ti ridep
Ni CJ, ti umuna nga apokok a lalaki
Saringit dagiti saringit-Cruzado,
ubbak iti agsapa, aldaw
Agmatuon kem malem
Iti kanta nga awanan rima
Ti kansionko nga awanan sonata
Ket danggayan ti panagsala
Nga awanan iti tokar ken musika
Ngamin, ti kantak: duayya
Ken lullaby ti agaw-awir iti saringit
Ti biag ken silpo dagiti panagbaniaga
Ken panagtawataw iti sirok
Ti langit
Nalpasen ti sentenario
Dagiti nagtagipalang ken nagkalupi
Linaga a way ken bungsot ti magi
a naggapu idiay Candon, 15 a bin-ig a lallaki
aggaama ti dadduma, isuda agtawen iti 14-56
a siimangpet umuna a panagbaniaga Dis 20, 1906
babaen iti SS Doric a simmanglad iti pantalan Honolulu.
Umayen ti sabali a panagsangal iti sangariwriw
A balabala dagiti nagtagipluma, dagiti de kampanilia
A sirib ti puli ni malalaki iti Ilocos; uray idiay Kandong
Kasta met dagiti nagpakada iti Puerto Salomague
Sinakruyda ti nga iliw, dagiti segga
Ken pannakigasanggasat nga inyadayo da SS Maunawili
ken SS Falcon dagiti kalamiis ti baniaga ti Enero-Hunio 1946.
itan
nayanaken ti Baro a henerasion
ti kired ken duri ti sabali a siglo
ken ti umay a sentenario
bunga dagiti nagbunga
ken bin-i dagiti sabali a bin-i
dagiti kapanagan iti biag
kablaawanka, pagayam, no ti giwang
ti napalabas sika ti “sabali a Moses”
wenno “baro a Bucaneg”
a mangtignay kuerdas ti naisaluket a kutibeng
ken makanta manen dagiti kundiman ni ayat
ket dayta narung-o a pluma, luaanna iti nalaus
a ragsak dagiti nawingiwingan a manuskrito
sagrapemto man ti ridep ket iti nabiag
a tagainep mariingam ti maysa a kinapudno
ditoy saanka a ganggannaet
ta Ilocos met ditoyen iti isu met la nga init
iti sabali a disso ken panawen
saankanto a maila, ammok:
obra maestra ti yawidmo
iti nabileg a pakasaritaan.